Бхагавад-гӣта̄
“Скрытый дар любящего Абсолюта”
на основе редакции и комментариев Шрилы Б.Р. Шридхара Махараджа.
Глава 16. Даива̄сура-сампад-вибха̄га-йога
Божественные и демонические натуры
श्रीभगवानुवाच ।
अभयं सत्त्वसंशुद्धिर्ज्ञानयोगव्यवस्थितिः ।
दानं दमश्च यज्ञश्च स्वाध्यायस्तप आर्ज्जवम् ॥१॥
अहिंसा सत्यमक्रोधस्त्यागः शान्तिरपैशुनम् ।
दया भूतेष्वलोलुप्त्वं मार्द्दवं ह्रीरचापलम् ॥२॥
तेजः क्षमा धृतिः शौचमद्रोहो नातिमानिता ।
भवन्ति सम्पदं दैवीमभिजातस्य भारत ॥३॥
ш́рӣ-бхагава̄н ува̄ча
абхайам̇ саттва-сам̇ш́уддхир
.
джн̃а̄на-йога-вйавастхитих̣
.
да̄нам̇ дамаш́ ча йаджн̃аш́ ча
.
сва̄дхйа̄йас тапа а̄рджавам
.
ахим̇са̄ сатйам акродхас
.
тйа̄гах̣ ш́а̄нтир апаиш́унам
.
дайа̄ бхӯтеш̣в алолуптвам̇
.
ма̄рдавам̇ хрӣр ача̄палам
.
теджах̣ кш̣ама̄ дхр̣тих̣ ш́аучам
.
адрохо на̄тима̄нита̄
.
бхаванти сампадам̇ даивӣм
.
абхиджа̄тасйа бха̄рата
.
Верховный Господь сказал:
О Бхарата, вот качества того, кто рожден с божественной природой: бесстрашие, добросердечие, погруженность в самопознание, щедрость, владение чувствами, жертвенность, изучение Вед, аскетизм, искренность, ненасилие, правдивость, свобода от гнева, отрешенность от мирского, спокойствие, нежелание видеть недостатки в других, сострадание, свобода от алчности, деликатность, скромность, устойчивость, энергичность, всепрощение, терпение, чистота, отсутствие злобы и эгоизма. (3)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
दम्भो दर्पोऽभिमानश्च क्रोधः पारुष्यमेव च ।
अज्ञानं चाभिजातस्य पार्थ सम्पदमासुरीम् ॥४॥
дамбхо дарпо ’бхима̄наш́ ча
.
кродхах̣ па̄руш̣йам эва ча
.
аджн̃а̄нам̇ ча̄бхиджа̄тасйа
.
па̄ртха сампадам а̄сурӣм
.
О Партха, таковы качества человека, рожденного от демонической природы: гордыня, тщеславие, эгоизм, гнев, жестокость и невежество. (4)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
दैवी सम्पद्विमोक्षाय निबन्धायासुरी मता ।
मा शुचः सम्पदं दैवीमभिजातोऽसि पाण्डव ॥५॥
даивӣ сампад вимокш̣а̄йа
.
нибандха̄йа̄сурӣ мата̄
.
ма̄ ш́учах̣ сампадам̇ даивӣм
.
абхиджа̄то ’си па̄н̣д̣ава
.
Божественные качества описаны как причина освобождения, а демонические качества — как причина рабства. О Пандава, не бойся, ибо ты рожден от божественной природы. (5)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
द्वौ भूतसर्गौ लोकेऽस्मिन्दैव आसुर एव च ।
दैवो विस्तरशः प्रोक्त आसुरं पार्थ मे शृणु ॥६॥
двау бхӯта-саргау локе
.
’смин даива а̄сура эва ча
.
даиво вистараш́ах̣ прокта
.
а̄сурам̇ па̄ртха ме ш́р̣н̣у
.
О Партха, в этом мире живые существа обладают двумя природами — божественной и демонической. Я подробно описал тебе божественную природу, а теперь послушай от Меня о демонической: (6)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
प्रवृत्तिञ्च निवृत्तिञ्च जना न विदुरासुराः ।
न शौचं नापि चाचारो न सत्यं तेषु विद्यते ॥७॥
правр̣ттин̃ ча нивр̣ттин̃ ча
.
джана̄ на видур а̄сура̄х̣
.
на ш́аучам̇ на̄пи ча̄ча̄ро
.
на сатйам̇ теш̣у видйате
.
Демонические люди не могут отличить правильные действия от неправильных. В них нет ни чистоты, ни добродетели, ни правдивости. (7)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
असत्यमप्रतिष्ठं ते जगदाहुरनीश्वरम् ।
अपरस्परसम्भूतं किमन्यत्कामहेतुकम् ॥८॥
асатйам апратиш̣т̣хам̇ те
.
джагад а̄хур анӣш́варам
.
апараспара-самбхӯтам̇
.
ким анйат ка̄ма-хетукам
.
Люди демонической природы говорят, что мир лишен истины, не имеет основы, безбожный, и что все рождено от союза мужчины и женщины. Они убеждены, что у жизни нет цели, кроме вожделения. (8)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
एतां दृष्टिमवष्टभ्य नष्टात्मानोऽल्पबुद्धयः ।
प्रभवन्त्युग्रकर्म्माणः क्षयाय जगतोऽहिताः ॥९॥
эта̄м̇ др̣ш̣т̣им аваш̣т̣абхйа
.
наш̣т̣а̄тма̄но ’лпа-буддхайах̣
.
прабхавантй угра-карма̄н̣ах̣
.
кш̣айа̄йа джагато ’хита̄х̣
.
Утверждаясь в этих заблуждениях, демоны, одержимые грехом и омраченные тупостью, обретают силу и совершают жестокие, пагубные деяния, направленные на разрушение мира. (9)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
काममाश्रित्य दुष्पूरं दम्भमानमदान्विताः ।
मोहाद्गृहीत्वासद्ग्राहान्प्रवर्त्तन्तेऽशुचिव्रताः ॥१०॥
ка̄мам а̄ш́ритйа душ̣пӯрам̇
.
дамбха-ма̄на-мада̄нвита̄х̣
.
моха̄д гр̣хӣтва̄сад-гра̄ха̄н
.
правартанте ’ш́учи-врата̄х̣
.
Предаваясь обману неутолимых желаний мирского наслаждения, такие демоны, полные тщеславия, гордыни и высокомерия, совершают тяжкие злодеяния. (10)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
चिन्तामपरिमेयाञ्च प्रलयान्तामुपाश्रिताः ।
कामोपभोगपरमा एतावदिति निश्चिताः ॥११॥
आशापाशशतैर्बद्धाः कामक्रोधपरायणाः ।
ईहन्ते कामभोगार्थमन्यायेनार्थसञ्चयान् ॥१२॥
чинта̄м апаримейа̄н̃ ча
.
пралайа̄нта̄м упа̄ш́рита̄х̣
.
ка̄мопабхога-парама̄
.
эта̄вад ити ниш́чита̄х̣
.
а̄ш́а̄-па̄ш́а-ш́атаир баддха̄х̣
.
ка̄ма-кродха-пара̄йан̣а̄х̣
.
ӣханте ка̄ма-бхога̄ртхам
.
анйа̄йена̄ртха-сан̃чайа̄н
.
До самой смерти они постоянно чем-то озабочены. Они думают, что целью жизни является мирское наслаждение. Связанные бесчисленными желаниями и обуреваемые вожделением и гневом, они пытаются незаконно накопить богатство, чтобы удовлетворить все свои прихоти. (11–12)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
इदमद्य मया लब्धमिदं प्राप्स्ये मनोरथम् ।
इदमस्तीदमपि मे भविष्यति पुनर्धनम् ॥१३॥
идам адйа майа̄ лабдхам
.
идам̇ пра̄псйе маноратхам
.
идам астӣдам апи ме
.
бхавиш̣йати пунар дханам
.
Такие нечестивцы говорят: «Сегодня я получил желаемое, и завтра я тоже получу то, чего хочу. Все это мое богатство, и в будущем его будет еще больше. (13)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
असौ मया हतः शत्रुर्हनिष्ये चापरानपि ।
ईश्वरोऽहमहं भोगी सिद्धोऽहं बलवान्सुखी ॥१४॥
асау майа̄ хатах̣ ш́атрур
.
ханиш̣йе ча̄пара̄н апи
.
ӣш́варо ’хам ахам̇ бхогӣ
.
сиддхо ’хам̇ балава̄н сукхӣ
.
Одного врага я уничтожил и уничтожу других. Я успешен, могущественен и счастлив. (14)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
आढ्योऽभिजनवानस्मि कोऽन्योऽस्ति सदृशो मया ।
यक्ष्ये दास्यामि मोदिष्य इत्यज्ञानविमोहिताः ॥१५॥
а̄д̣хйо ’бхиджанава̄н асми
.
ко ’нйо ’сти садр̣ш́о майа̄
.
йакш̣йе да̄сйа̄ми модиш̣йа
.
итй аджн̃а̄на-вимохита̄х̣
.
Я богат и знатен. Кто может сравниться со мной? Я буду совершать религиозные обряды, заниматься благотворительностью и наслаждаться жизнью». Так их разум омрачает невежество. (15)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
अनेकचित्तविभ्रान्ता मोहजालसमावृताः ।
प्रसक्ताः कामभोगेषु पतन्ति नरकेऽशुचौ ॥१६॥
анека-читта-вибхра̄нта̄
.
моха-джа̄ла-сама̄вр̣та̄х̣
.
прасакта̄х̣ ка̄ма-бхогеш̣у
.
патанти нараке ’ш́учау
.
Преисполненные суетными мыслями, опутанные сетью заблуждений и поглощенные мирскими утехами, такие нечестивцы попадают в адские миры. (16)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
आत्मसम्भाविताः स्तब्धा धनमानमदान्विताः ।
यजन्ते नामयज्ञैस्ते दम्भेनाविधिपूर्व्वकम् ॥१७॥
а̄тма-самбха̄вита̄х̣ стабдха̄
.
дхана-ма̄на-мада̄нвита̄х̣
.
йаджанте на̄ма-йаджн̃аис
.
те дамбхена̄видхи-пӯрвакам
.
Тщеславные, упрямые и опьяненные богатством и величием, эти демоны лицемерно совершают религиозные обряды, игнорируя заповеди священных писаний. (17)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
अहङ्कारं बलं दर्पं कामं क्रोधञ्च संश्रिताः ।
मामात्मपरदेहेषु प्रद्विषन्तोऽभ्यसूयकाः ॥१८॥
ахан̇ка̄рам̇ балам̇ дарпам̇
.
ка̄мам̇ кродхан̃ ча сам̇ш́рита̄х̣
.
ма̄м а̄тма-пара-дехеш̣у
.
прадвиш̣анто ’бхйасӯйака̄х̣
.
Предаваясь эгоизму, роскоши, власти, похоти и гневу, они исполнены злобы ко Мне, пребывающему в их телах и телах других как Высшая Душа. Они порочат благие качества святых людей. (18)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
तानहं द्विषतः क्रूरान्संसारेषु नराधमान् ।
क्षिपाम्यजस्रमशुभानासुरीष्वेव योनिषु ॥१९॥
та̄н ахам̇ двиш̣атах̣ крӯра̄н
.
сам̇са̄реш̣у нара̄дхама̄н
.
кш̣ипа̄мй аджасрам аш́убха̄н
.
а̄сурӣш̣в эва йониш̣у
.
Я постоянно низвергаю этих злопамятных, жестоких, порочных и деградирующих личностей, перерождая их круговороте Самсары в демонических видах жизни. (19)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
आसुरीं योनिमापन्ना मूढा जन्मनि जन्मनि ।
मामाप्राप्यैव कौन्तेय ततो यान्त्यधमां गतिम् ॥२०॥
а̄сурӣм̇ йоним а̄панна̄ мӯд̣ха̄
.
джанмани джанмани
.
ма̄м апра̄пйаива каунтейа
.
тато йа̄нтй адхама̄м̇ гатим
.
О Каунтея, неоднократно рождаясь в демонических видах, эти охваченные иллюзией души не могут достичь Меня и низвергаются во всё более низкие формы жизни. (20)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
त्रिविधं नरकस्येदं द्वारं नाशनमात्मनः ।
कामः क्रोधस्तथा लोभस्तस्मादेतत्त्रयं त्यजेत् ॥२१॥
три-видхам̇ наракасйедам̇
.
два̄рам̇ на̄ш́анам а̄тманах̣
.
ка̄мах̣ кродхас татха̄ лобхас
.
тасма̄д этат трайам̇ тйаджет
.
Вожделение, гнев и жадность — это три врата ада, ведущие к саморазрушению. Поэтому их следует отвергнуть. (21)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
एतैर्विमुक्तः कौन्तेय तमोद्वारैस्त्रिभिर्नरः ।
आचरत्यात्मनः श्रेयस्ततो याति परां गतिम् ॥२२॥
этаир вимуктах̣ каунтейа
.
тамо-два̄раис трибхир нарах̣
.
а̄чаратй а̄тманах̣ ш́рейас
.
тато йа̄ти пара̄м̇ гатим
.
О Каунтея, тот, кто освободился от этих трех дверей тьмы, стремится к благу души, благодаря чему достигает высшей цели. (22)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
यः शास्त्रविधिमुत्सृज्य वर्त्तते कामचारतः ।
न स सिद्धिमवाप्नोति न सुखं न परां गतिम् ॥२३॥
йах̣ ш́а̄стра-видхим утср̣джйа
.
вартате ка̄ма-ча̄ратах̣
.
на са сиддхим ава̄пноти
.
на сукхам̇ на пара̄м̇ гатим
.
Тот, кто ведет своенравную жизнь, пренебрегая заповедями писаний, не может достичь совершенства, счастья или высшего предназначения. (23)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
तस्माच्छास्त्रं प्रमाणं ते कार्य्याकार्य्यव्यवस्थितौ ।
ज्ञात्वा शास्त्रविधानोक्तं कर्म्म कर्त्तुमिहार्हसि ॥२४॥
тасма̄ч чха̄страм̇ прама̄н̣ам̇ те
.
ка̄рйа̄ка̄рйа-вйавастхитау
.
джн̃а̄тва̄ ш́а̄стра-видха̄ноктам̇
.
карма картум иха̄рхаси
.
Прими своим ориентиром заповеди писаний, которые учат различать свои обязанности от того, что ими не является. Познав свой долг в этом мире (всегда действовать только ради удовольствия Господа), ты должен действовать соответственно. (24)
▶ Примечания:
▶ Шрила Б.Р. Шридхар:
. (1–2)
▶ Разбор бенгальского перевода:
▶ 1 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ 2 english edition:
(eng) 1
(укр) 1
▶ Бхактиведанта Свами Прабхупада:
П. (1–2)
▶ Комментарий:
▶ Бхакти Прадип Тиртха:
▶ Комментарий:
इति श्रीमहाभारते शतसाहस्र्यां संहितायां वैयासिक्या भीष्मपर्व्वणि श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्ज्जुनसंवादे दैवासुरसम्पद्विभागयोगो नाम षोडशोऽध्यायः ॥१६॥
ити ш́рӣ-маха̄бха̄рате ш́ата-са̄хасрйа̄м̇ сам̇хита̄йа̄м̇ ваийа̄сикйа̄м̇ бхӣш̣ма-парван̣и ш́рӣмад-бхагавад-гӣта̄сӯпаниш̣атсу брахма видйа̄йа̄м̇ йога-ш́а̄стре ш́рӣ-кр̣ш̣н̣а̄рджуна-сам̇ва̄де даива̄сура- сампад-вибха̄га-його на̄ма ш̣од̣аш́о ’дхйа̄йах̣ [16]
Так завершается шестнадцатая глава, озаглавленная “Даива̄сура-сампад-вибха̄га-йога” или “Божественные и демонические натуры”, рассказывающая о беседе Шри Кришны и Арджуны в “Ш́рӣмад Бхагавад-гита Упаниш̣аде”, части священного писания “Шри Маха̄бха̄раты” (Бхӣш̣ма-парва), явленном Шрилой Вьясадэвом в ста тысячах стихах.